Συνοπτική περιγραφή

Στο μάθημα αυτό παρουσιάζονται και αναλύονται κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές διαστάσεις της παραγωγής συμβολικών μορφών από την οπτική της θεωρίας για την παραγωγή πολιτισμού, εστιάζοντας στις βασικές έννοιες των κλάδων του πολιτισμού και της δημιουργικότητας.

Περιγράφονται και εξετάζονται τα σύνθετα συστήματα για την παραγωγή πολιτισμού και τη διαχείριση της δημιουργικότητας, καθώς και η ανάπτυξή τους σε ένα περιβάλλον όπου τα όρια μεταξύ των διαφορετικών κλάδων καθίστανται ασαφή, καθώς η επικοινωνία, η τεχνολογία, η ψυχαγωγία, η εκπαίδευση, η γνώση και η διαχείριση της πληροφορίας συγκλίνουν και προσλαμβάνουν νέες μορφές. Αναλύεται η μετεξέλιξη της έννοιας για τη βιομηχανία του πολιτισμού σε εκείνη για τις δημιουργικές βιομηχανίες και παρουσιάζεται η συζήτηση για την μεταβολή αυτή, καθώς και οι οικονομικές και πολιτικές πτυχές της, αλλά και η πολύπλευρη σημασία των διαφορετικών προσεγγίσεων. Εξετάζονται τα κύρια χαρακτηριστικά των κλάδων του πολιτισμού και της δημιουργικότητας, καθώς και οι ιδιομορφίες των αγαθών και υπηρεσιών που παρέχουν.

Επιπλέον, το μάθημα αναλύει τα διαφορετικά μοντέλα και τους τύπους των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών. Σε αυτό το πλαίσιο, εξετάζονται τόσο η κατασκευή και η ανάπτυξη του κοινού από τις βιομηχανίες αυτές, όσο και οι σχέσεις τους με τους δημιουργούς και τους καλλιτέχνες, καθώς απαρτίζουν στο σύνολό τους ένα κατεξοχήν νεωτερικό σύστημα για τη διαχείριση της δημιουργικότητας και της καινοτομίας, παράγοντας και θέτοντας σε κυκλοφορία συμβολικές μορφές ευρείας κατανάλωσης.

Πρόσβαση στα υλικά του μαθήματος, την προτεινόμενη βιβλιογραφία, κ.λπ., παρέχεται μέσω της πλατφόρμας e-learning του ΑΠΘ.

Θεματολογία – ενδεικτικό διάγραμμα

Αναλυτικό διάγραμμα του μαθήματος και διαφάνειες των διαλέξεων μπορείτε να βρείτε στην πλατφόρμα elearning.auth, η πρόσβαση στην οποία απαιτεί όνομα χρήστη και κωδικό πρόσβασης. Ενημερωθείτε από τη βιβλιοθήκη του Τμήματος.

1. Η μετάβαση στις πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες.
2. Το σύστημα παραγωγής του πολιτισμού: οι κύριες όψεις.
3. Χαρακτηριστικά των πολιτιστικών αγαθών και υπηρεσιών.
4. Ιδιαιτερότητες των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών.
5. Οι παραγωγοί και η εργασία στους κλάδους του πολιτισμού και της δημιουργικότητας: κοινωνικοί ρόλοι και θέσεις.
6. Οι μεσίτες του πολιτισμού και τα ακροατήρια.
7. Ανάπτυξη και αλλαγή στους κλάδους των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών.
8. Πολιτική και πολιτιστικές βιομηχανίες: τοπικό, διεθνές, και παγκόσμιο επίπεδο.

Στόχοι του μαθήματος

Να μπορούν οι φοιτητές με την επιτυχή του ολοκλήρωση του μαθήματος, να αναγνωρίζουν, να αναλύουν και να κατανοούν:

• Τα βασικά χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες των κλάδων του πολιτισμού και της δημιουργικότητας, καθώς και των συμβολικών μορφών που παράγουν.
• Τις οικονομικές, πολιτικές και ιδεολογικές λειτουργίες των κλάδων αυτών και τις θεωρητικές τους προσεγγίσεις.
• Την ανάπτυξη και τις πιο πρόσφατες αλλαγές στο σύστημα παραγωγής πολιτισμού.
• Τις βασικές διαστάσεις της πολιτικής για τους κλάδους του πολιτισμού και της δημιουργικότητας.
• Τις κοινωνικές θέσεις και τους κοινωνικούς ρόλους στο σύστημα της παραγωγής πολιτισμού.
• Τις θεσμικές διαστάσεις του συστήματος για την παραγωγή πολιτισμού και τη διαχείριση της δημιουργικότητας.

Διδακτικά βοηθήματα

1. Αυδίκος, Β. (2014). Οι πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες στην Ελλάδα. Εκδόσεις Επίκεντρο.
2. Βερνίκος, Ν. κ.ά. (Επιμ.) (2005). Πολιτιστικές βιομηχανίες: διαδικασίες, υπηρεσίες, αγαθά. Εκδόσεις Κριτική. Το βιβλίο υπάρχει σε αρκετά αντίτυπα στη βιβλιοθήκη του Τμήματος (ταξ. αρ. NX634.P655). Τα κεφάλαια:
   1. Μπούνια, Α.: Τα μουσεία ως πολιτιστικές βιομηχανίες: θέματα και προβληματισμοί - μια προκαταρκτική συζήτηση (σελ. 39–58).
   2. Μπαντιμαρούδης Φ., & Πιτσάκη, Ε.: Η ελληνική βιομηχανία του βιβλίου (σελ. 109–125).
   3. Μπουμπάρης, Ν.: Η μουσική βιομηχανία σε μετάβαση (σελ. 225–247).
3. Peterson, R. A., & Anand, N. (2004). The production of culture perspective. Annual Review of Sociology, 30, 311–334. h​t​t​p​s​:​/​/​d​o​i​.​o​r​g​/​1​0​.​1​1​4​6​/​a​n​n​u​r​e​v​.​s​o​c​.​3​0​.​0​1​2​7​0​3​.​1​1​0​5​5​7
   
4. Διαφάνειες/σημειώσεις μαθήματος (διατίθενται μέσω e-learning).

Συμπληρωματική βιβλιογραφία/αρθρογραφία

Αυδίκος, Β., Μιχαηλίδου, Μ., & Κλήμης, Γ.-Μ. (2017). Μελέτη για την χαρτογράφηση της πολιτιστικής-δημιουργικής βιομηχανίας στην Ελλάδα (Ερευνητική έκθεση). Υπουργείο Πολιτισμού. h​t​t​p​:​/​/​e​p​.​c​u​l​t​u​r​e​.​g​r​/​e​l​/​P​a​g​e​s​/​m​e​l​e​t​e​s​.​a​s​p​x

Βιδάλη, Μ. (2012). Η τέχνη της φιλοτεχνίας. Κοινωνικές Επιστήμες, 1, 18–63.

Δελβερούδη, Ε. Ά., & Ποταμιάνος, Ν. (Επιμ.). (2020). Δουλεύοντας στον χώρο του θεάματος: θέατρο και κινηματογράφος στην Ελλάδα, 19ος-20ός αιώνας. Πανεπιστήμιο Κρήτης, Φιλοσοφική Σχολή. h​t​t​p​s​:​/​/​e​l​o​c​u​s​.​l​i​b​.​u​o​c​.​g​r​/​d​l​i​b​/​a​/​7​/​1​/​m​e​t​a​d​a​t​a​-​d​l​i​b​-​1​6​0​8​5​4​3​1​6​0​-​4​5​4​2​4​3​-​2​7​5​0​0​.​t​k​l

Εμμανουήλ, Δ., Καυταντζόγλου, Ρ., & Σουλιώτης, Ν. (2016). Εισαγωγή: Κοινωνικές τάξεις και πολιτιστική κατανάλωση - μια πολλαπλά επίμαχη σχέση. Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 146, 3–37. h​t​t​p​s​:​/​/​d​o​i​.​o​r​g​/​1​0​.​1​2​6​8​1​/​g​r​s​r​.​1​0​6​4​2

Καρακιουλάφη, Χ. (2014). «Είναι και τέχνη και επάγγελμα»: προσλήψεις της καλλιτεχνικής εργασίας – το παράδειγμα των ηθοποιών στην Ελλάδα. Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 137, 113–140. h​t​t​p​s​:​/​/​d​o​i​.​o​r​g​/​1​0​.​1​2​6​8​1​/​g​r​s​r​.​1​9

Καρακιουλάφη, Χ. (2023). Οι εργάτες της τέχνης: το επάγγελμα του ηθοποιού στην Ελλάδα σε καιρούς κρίσης. Εκδόσεις Παπαζήση.

Λαζαρέτου, Σ. (2014). Η έξυπνη οικονομία: «πολιτιστικές» και «δημιουργικές» βιομηχανίες στην Ελλάδα. Μπορούν να αποτελέσουν προοπτική εξόδου από την κρίση; (Δοκίμιο εργασίας No. 175). Τράπεζα της Ελλάδος, Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών – Τμήμα Ειδικών Μελετών. h​t​t​p​s​:​/​/​w​w​w​.​b​a​n​k​o​f​g​r​e​e​c​e​.​g​r​/​P​u​b​l​i​c​a​t​i​o​n​s​/​P​a​p​e​r​2​0​1​4​1​7​5​.​p​d​f

Μπαλτζής, Α. (2019α). Η κριτική θεωρία στο νέο πλαίσιο παραγωγής πολιτισμού. Πολυφωνία, 33-34, 28–41.

Μπαλτζής, Α. (2019β). «Τεχνομυθολογία», πολιτισμός και ετερονομία. Στο Α. Θεοδοσίου & Ε. Παπαδάκη (Επιμ.), Πολιτιστικές βιομηχανίες και τεχνοπολιτισμός: πρακτικές και προκλήσεις (σελ. 127–147). Νήσος.

Μπαλτζής, Α., & Πανταζής, Π. (2016). Ύφεση και πολιτισμική εργασία: Μία προκαταρκτική έρευνα. Στο Β. Αυδίκος & Α. Καλογερέσης (Επιμ.), Κείμενα για την δημιουργική οικονομία: αγορές, εργασία, πολιτικές (σελ. 143–168). Επίκεντρο.

Μπαλτζής, Α., & Τσιγγίλης, Ν. (2020). Συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των εικαστικών καλλιτεχνών στην Ελλάδα [Έκθεση έρευνας]. Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus), Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. h​t​t​p​s​:​/​/​w​w​w​.​m​o​m​u​s​.​g​r​/​n​e​w​s​/​e​r​e​u​n​a​_​w​e​b

Παχάκη, Κ., Αγγελίδoυ, Φ., Αvαστασάκoυ, Ζ. Ν., Δεδεγιάv, Β., Κoυvάρης, Ε., Λέρτα, Σ., … Χειμωvίτη-Τερρoβίτη, Σ. (2000). Ο πολιτισμός ως κλάδος οικονομικής δραστηριότητας. ΚΕΠΕ.

Σμυρναίος, Ν. (2018). Το ολιγοπώλιο του διαδικτύου: πώς οι Google, Apple, Facebook, Amazon και Microsoft πήραν τον έλεγχο της ψηφιακής μας ζωής. Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις, Advanced Media Institute.

Albarran, A. B. (2004). Η οικονομία των ΜΜΕ: αγορές, βιομηχανίες και οικονομικές έννοιες στο μικροσκόπιο. University Studio Press.

Bourdieu, P. (1983). The field of cultural production, or: The economic world reversed. Poetics, 12 (4-5), 311–356. h​t​t​p​s​:​/​/​d​o​i​.​o​r​g​/​1​0​.​1​0​1​6​/​0​3​0​4​-​4​2​2​X​(​8​3​)​9​0​0​1​2​-​8

Flew, T. (2012). The creative industries: Culture and policy. SAGE Publications.

Hesmondhalgh, D. (2018). The cultural industries (4η έκδ.). SAGE Publications.

Negus, K. (2002). The work of cultural intermediaries and the enduring distance between production and consumption. Cultural Studies, 16(4), 501–515. h​t​t​p​s​:​/​/​d​o​i​.​o​r​g​/​1​0​.​1​0​8​0​/​0​9​5​0​2​3​8​0​2​1​0​1​3​9​0​8​9

O’Connor, J. (2010). The cultural and creative industries: A literature review (2η έκδ.). Creativity Culture & Education. h​t​t​p​s​:​/​/​w​w​w​.​c​r​e​a​t​i​v​i​t​y​c​u​l​t​u​r​e​e​d​u​c​a​t​i​o​n​.​o​r​g​/​p​u​b​l​i​c​a​t​i​o​n​/​t​h​e​-​c​u​l​t​u​r​a​l​-​a​n​d​-​c​r​e​a​t​i​v​e​-​i​n​d​u​s​t​r​i​e​s​-​a​-​l​i​t​e​r​a​t​u​r​e​-​r​e​v​i​e​w​/

Peterson, R. A., & Anand, N. (2004). The production of culture perspective. Annual Review of Sociology, 30, 311–334. h​t​t​p​s​:​/​/​d​o​i​.​o​r​g​/​1​0​.​1​1​4​6​/​a​n​n​u​r​e​v​.​s​o​c​.​3​0​.​0​1​2​7​0​3​.​1​1​0​5​5​7

Τρόπος βαθμολόγησης

Το μάθημα αξιολογείται με εξέταση στην ύλη που ανακοινώνεται κάθε φορά και πραγματοποιείται μέσω του e-learning. Για την εξοικείωση με τους διάφορους τύπους ερωτήσεων και το σύστημα, διατίθεται δοκιμαστική εξέταση στον φάκελο "Εξετάσεις", την οποία μπορούν οι φοιτητές να επαναλάβουν όσες φορές θέλουν. Δίνεται ένα σύνολο ερωτήσεων διαφόρων τύπων (πολλαπλής επιλογής, σωστού-λάθους, αντιστοίχισης, συμπλήρωσης, κ.ά.). Πληροφορίες για την επόμενη εξεταστική περίοδο, τις ημερομηνίες εξέτασης και την εξεταστέα ύλη, μπορείτε να βρείτε στη σελίδα των ανακοινώσεων (εφόσον έχει βγει το σχετικό πρόγραμμα).