Συνοπτική περιγραφή

Το μάθημα επικεντρώνει στις πολιτιστικές βιομηχανίες, δηλαδή στους κλάδους που παράγουν και θέτουν σε κυκλοφορία πολιτιστικά αγαθά και υπηρεσίες. Εξετάζονται οι τρόποι με τους οποίους η επιχειρηματική και οργανωσιακή κουλτούρα επηρεάζει την όλη διαδικασία παραγωγής και διανομής πολιτιστικών αγαθών (υλικών και άυλων) και τελικά τη διαχείριση της δημιουργικότητας, διαμορφώνοντας την ιδιοτυπία της κάθε πολιτιστικής ή δημιουργικής βιομηχανίας.

Παράλληλα, εξετάζονται οι διαφορετικές κουλτούρες της πολιτιστικής κατανάλωσης, οι οποίες σχετίζονται με διαφορετικές κατηγορίες κοινού, διαφορετικούς τρόπους ζωής και διαφορετικές πολιτιστικές ανάγκες. Αναλύονται η ετερογένεια της κουλτούρας και η πολλαπλή σημασία της για την πολιτιστική παραγωγή και κατανάλωση, στοιχεία που είναι απαραίτητο να λαμβάνονται υπόψη για το σχεδιασμό και την υλοποίηση στρατηγικής από πολιτιστικούς οργανισμούς.

Πρόσβαση στο υλικό του μαθήματος

Ενδεικτικό διάγραμμα

1. Εισαγωγή: γενική επισκόπηση βασικών τάσεων και προσεγγίσεων για την οργάνωση της παραγωγής πολιτισμού και τη μελέτη της πολιτισμικής κατανάλωσης.
2. Η θεωρία για την παραγωγή πολιτισμού και η θεωρία για την κουλτούρα των παραγωγών.
3. Πολιτισμική διαμεσολάβηση και κουλτούρα των παραγωγών: Στρατηγικές διαχείρισης της δημιουργικότητας.
4. Οι έρευνες για την παραγωγή πολιτισμού: μεταβλητές για τα συστήματα αξιών των παραγωγών. Ανάλυση ερευνών σε διαφορετικούς κλάδους της παραγωγής πολιτισμού.
5. Κατανοώντας τα ακροατήρια: από τη θεωρία της επιλεκτικής κατανάλωσης στη θεωρία της πολιτισμικής παμφαγίας και οι σχετικές εμπειρικές έρευνες.
6. Οι έρευνες για την πολιτισμική κατανάλωση: μεταβλητές για τους τρόπους ζωής, το πολιτισμικό κεφάλαιο, την κοινωνική στρωμάτωση. Ανάλυση ερευνών σε διάφορες χώρες και νεότερες τάσεις.
7. Ο σχεδιασμός της έρευνας για την κουλτούρα των παραγωγών και των καταναλωτών του πολιτισμού. Η σημασία της για τη στρατηγική των πολιτιστικών οργανισμών.
8. Ανάλυση ερωτηματολογίων από πραγματικές έρευνες (ποιοτικές και ποσοτικές) για την κουλτούρα των παραγωγών και των καταναλωτών του πολιτισμού. Η διεθνής εμπειρία.
9. Ανάλυση και συζήτηση της προόδου (βιβλιογραφικής επισκόπησης). Σχεδιασμός εργασιών.
10. Πειραματική συνέντευξη βάθους από παραγωγούς πολιτιστικών αγαθών και υπηρεσιών.
11. Ανάλυση και συζήτηση της πειραματικής συνέντευξης βάθους.
12. Ανακεφαλαίωση-συζήτηση για την εκπόνηση των εργασιών.

Στόχοι του μαθήματος

• Να κατανοηθεί η πολυπλοκότητα της πολιτισμικής διαμεσολάβησης.
• Να αναδειχθούν οι ιδεολογικές και αξιολογικές πτυχές της πολιτιστικής παραγωγής και κατανάλωσης.
• Να ασκηθούν οι φοιτητές στην εκπόνηση σχεδίων έρευνας στο αντικείμενο του μαθήματος.

Βιβλιογραφία/αρθρογραφία

Η πρόσβαση σε ορισμένα άρθρα είναι δυνατή μέσω του δικτύου του ΑΠΘ. Τα βιβλία υπάρχουν στη βιβλιοθήκη του Τμήματος και σε άλλες βιβλιοθήκες του ΑΠΘ. Τα άρθρα παρουσιάζονται με τη σειρά με την οποία συζητιούνται στο μάθημα. Προτείνεται επίσης συμπληρωματική βιβλιογραφία και αρθρογραφία, ανάλογα με τις εργασίες.

Barnett, L. A., & Allen, M. A. (2000). Social Class, Cultural Repertoires, and Popular Culture: The Case of Film. Sociological Forum, 15(1), 145–163.

Bourdieu, P. (2002). Η Διάκριση: Κοινωνική Κριτική της Καλαισθητικής Κρίσης. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.

Gans, H. J . (1975). Popular Culture and High Culture; An Analysis and Evaluation of Taste. New York: Basic Books

Lizardo, O., & Skiles, S. (2008). Cultural Consumption in the Fine and Popular Arts Realms. Sociology Compass, 2(2), 485–502.

Hennion, A. (1989). An Intermediary between Production and Consumption: The Producer of Popular Music. Science, Technology, & Human Values, 14(4), 400–424.

Hirsch, P. M. (1972). Processing Fads and Fashions: An Organization-Set Analysis of Cultural Industry Systems. The American Journal of Sociology, 77(4), 639–659.

Jepperson, R. L., & Swidler, A. (1994). What Properties of Culture should we Measure? Poetics, 22(4), 359–371.

Katz-Gerro, T. (2004). Cultural Consumption Research: Review of Methodology, Theory, and Consequence. International Review of Sociology, 14(1), 11–29.

Negus, K. (1998). Cultural Production and the Corporation: Musical Genres and the Strategic Management of Creativity in the US Recording Industry. Media, Culture & Society, 20(3), 359–379.

Negus, K. (2002). The Work of Cultural Intermediaries and the Enduring Distance between Production and Consumption. Cultural Studies, 16(4), 501–515.

Peterson, R. A. (1992). Understanding Audience Segmentation: From Elite and Mass to Omnivore and Univore. Poetics, 21(4), 243–258.

Peterson, R. A., & Anand, N. (2004). The Production of Culture Perspective. Annual Review of Sociology, 30, 311–334.

Toffler, A. (1992). Κουλτούρα και Κατανάλωση: Ποιοι είναι οι Καταναλωτές της Κουλτούρας. Αθήνα: Κάκτος.

Warde A., Wright, D., & Gayo-Cal, M. (2007): Understanding Cultural Omnivorousness: Or, the Myth of the Cultural Omnivore. Cultural Sociology, 1(2), 143–164.

Βιδάλη, Μ. (2012). Η Τέχνη της Φιλοτεχνίας. Κοινωνικές Επιστήμες. Ετήσια Τρίγλωσση Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 1, 19–63.

Δελβερούδη, Ε. Ά., & Ποταμιάνος, Ν. (Επιμ.). (2020). Δουλεύοντας στον χώρο του θεάματος: θέατρο και κινηματογράφος στην Ελλάδα, 19ος-20ός αιώνας. Πανεπιστήμιο Κρήτης, Φιλοσοφική Σχολή. https://elocus.lib.uoc.gr/dlib/a/7/1/metadata-dlib-1608543160-454243-27500.tkl

Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (2014). Πολιτιστική Κατανάλωση και Κοινωνικές Τάξεις στην Αθήνα: Επιλογές Μουσικής, Θεάτρου, Χορού & Κινηματογραφικής Ταινίας. Πρακτικά ημερίδας (Αθήνα, 4 Νοεμβρίου). Αθήνα: ΕΚΚΕ.

Καρακιουλάφη, Χ. (2014). «Είναι και τέχνη και επάγγελμα»: προσλήψεις της καλλιτεχνικής εργασίας – το παράδειγμα των ηθοποιών στην Ελλάδα. Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 137, 113–140.

Καρακιουλάφη, Χ. (2023). Οι εργάτες της τέχνης: το επάγγελμα του ηθοποιού στην Ελλάδα σε καιρούς κρίσης. Εκδόσεις Παπαζήση.

Παναγιωτόπουλος, Ν. & Βιδάλη, Μ. (2012). Ο Κόσμος των Παραστάσεων (Α). Ο Κοινωνικός Χώρος του Κοινού των Θεάτρων. Κοινωνικές Επιστήμες. Ετήσια Τρίγλωσση Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 1, 65–94.

Διαδικασία μαθήματος/Τρόπος αξιολόγησης

Το μάθημα είναι σεμιναριακού χαρακτήρα και διεξάγεται κυρίως με συζητήσεις πάνω στη σχετική αρθρογραφία και βιβλιογραφία. Οι συζητήσεις, εκτός από την ανάλυση των συγκεκριμένων κειμένων και τη συστηματική προσέγγιση της θεωρίας για τις κουλτούρες της πολιτισμικής παραγωγής και κατανάλωσης, έχουν ως στόχο την αποσαφήνιση μεταβλητών που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε αντίστοιχες εμπειρικές έρευνες, ώστε να είναι δυνατή η εκπόνηση σχεδίου έρευνας στο πεδίο αυτό. Η διαδικασία του μαθήματος περιλαμβάνει την ανοικτή συζήτηση με παραγωγούς πολιτισμικών αγαθών και υπηρεσιών (πειραματική συνέντευξη βάθους), καθώς και την ανάλυση ερωτηματολογίων από πραγματικές έρευνες, σχετικές με το αντικείμενο. Το μάθημα αξιολογείται με βάση:

• Τη συμμετοχή στις συζητήσεις (20%)
• Πρόοδο (2.000-2.500 λέξεις) που θα πρέπει να υποβληθεί μέχρι την 10η-11η εβδομάδα και η οποία αποτελεί τη βιβλιογραφική επισκόπηση σχεδίου έρευνας (30%)
• Γραπτή εργασία (3.500-4.000 λέξεις χωρίς τις βιβλιογραφικές αναφορές), η οποία συνίσταται στην εκπόνηση ερευνητικής πρότασης πάνω σε σχετικό αντικείμενο και με συγκεκριμένα ερωτήματα και υποθέσεις (50%)

Πληροφορίες για την επόμενη εξεταστική περίοδο και την προθεσμία υποβολής της τελικής εργασίας μπορείτε να βρείτε στη σελίδα των ανακοινώσεων (εφόσον έχει βγει το σχετικό πρόγραμμα).