Περίληψη

Στην ανακοίνωση παρουσιάζονται ορισμένα αποτελέσματα πρωτότυπης έρευνας σε δείγμα 591 εικαστικών καλλιτεχνών, η οποία επικέντρωσε στις συνθήκες εργασία και διαβίωσής τους. Το συγκεκριμένο δείγμα αντιπροσωπεύει το 10% περίπου των μελών του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος (ΕΕΤΕ). Το περιθώριο σφάλματος είναι ±3.82% και το διάστημα εμπιστοσύνης 95%. Το ερωτηματολόγιο περιλαμβάνει πάνω από 250 μεταβλητές που αφορούν ευρύ φάσμα θεμάτων. Περιλαμβάνει, επίσης, τυπικούς δείκτες για την μέτρηση της υλικής στέρησης, καθώς και ερωτήσεις σύγκρισης της κατάστασης πριν και μετά την εισαγωγή των μέτρων λιτότητας. Η έρευνα σχεδιάστηκε και πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και υποστηρίχθηκε από το ΕΕΤΕ. Τεχνικά, υποστηρίχθηκε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Πρόκειται για την πρώτη έρευνα του είδους που πραγματοποιείται στην Ελλάδα και αποτελεί μέρος ευρύτερης προσπάθειας να μελετηθεί η πολιτιστική εργασία στη χώρα. Στηρίζεται σε προηγούμενη διερευνητική μελέτη με συνεντεύξεις από ομάδες εστίασης εικαστικών καλλιτεχνών και κινηματογραφιστών για τις συνθήκες εργασίας (βλ. Μπαλτζής & Πανταζής, 2016).

Διευρύνοντας το φάσμα των επιμέρους τυπικών δεικτών υλικής στέρησης, ώστε να προσαρμοστεί στις ιδιαιτερότητες των εικαστικών καλλιτεχνών, κατασκευάστηκε ένας γενικός δείκτης οικονομικής στενότητας (Cronbach’s Alpha = .893). Η ανάλυση διακύμανσης έδειξε ότι οι ερωτώμενοι απαντούν συνεκτικά στις ερωτήσεις για το εισόδημα, τις συνθήκες διαβίωσης, καθώς και τις μεταβολές στις συνθήκες εργασίας τους, δίνοντας την δυνατότητα οι μεταβλητές να αξιοποιηθούν ως αξιόπιστοι δείκτες για τις συνέπειες της πολιτικής λιτότητας στην συγκεκριμένη κατηγορία καλλιτεχνών. Ο γενικός δείκτης οικονομικής στενότητας χρησιμοποιήθηκε για αναλύσεις μεταβλητών με τις οποίες συγκρίθηκαν οι περίοδοι πριν και μετά την εισαγωγή των προγραμμάτων λιτότητας, σε συνάρτηση πάντα με τις συνθήκες εργασίας και διαβίωσης. Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι εικαστικοί στην Ελλάδα, αντιμετωπίζουν σοβαρή υλική στέρηση σε ποσοστό πολύ μεγαλύτερο (68,8%) σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό (22,2%), και επομένως διαπιστώνεται εκτεταμένη στέρηση των υλικών προϋποθέσεων του καλλιτεχνικού έργου.

Παράλληλα, χρησιμοποιώντας την κλίμακα Ευρωπαϊκής Κοινωνικο-Οικονομικής Ταξινόμησης (ESeC 5), όπως προσαρμόστηκε για τα ελληνικά δεδομένα από τους ερευνητές του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, διερευνήθηκε η κοινωνική προέλευση των εικαστικών καλλιτεχνών. Τα ευρήματα έδειξαν ότι η διαγενεακή κινητικότητα, που αποτελεί μία τάση εκδημοκρατισμού στο πεδίο των εικαστικών τεχνών, δεν ευνοεί την αντιμετώπιση της εκτεταμένης οικονομικής στενότητας και υλικής στέρησης. Οι κοινωνικές ανισότητες μεταξύ των εικαστικών καλλιτεχνών εντείνονται, καθώς εκείνοι που προέρχονται από τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα αντιμετωπίζουν οικονομική στενότητα και  υλική στέρηση σε μεγαλύτερο βαθμό.

Τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι χρειάζονται αντίστοιχες αναλύσεις για τις συνθήκες εργασίας και διαβίωσης και σε άλλους κλάδους, ενώ τα ζητήματα που εγείρονται, χρειάζεται να ληφθούν υπόψη από εκείνους που λαμβάνουν τις αποφάσεις όχι μόνο της πολιτιστικής, αλλά και της οικονομικής πολιτικής.