Περίληψη

Το κεφάλαιο παρουσιάζει τα αποτελέσματα έρευνας με αντικείμενο τις αγορές καλλιτεχνικής εργασίας στην περίοδο της τρέχουσας οικονομικής ύφεσης. Στόχος της έρευνας είναι να καλύψει μέρος από το κενό στις μελέτες για την καλλιτεχνική εργασία στη χώρα μας και να συμβάλει, μαζί με τις ελάχιστες σχετικές έρευνες που έχουν δημοσιευτεί, στην ανάπτυξη περαιτέρω ερευνών για τα χαρακτηριστικά και τις συνθήκες της καλλιτεχνικής εργασίας στην Ελλάδα, στο πλαίσιο των επιπτώσεων από την πολιτική για την αντιμετώπιση της οικονομικής ύφεσης. Η μέθοδος που υιοθετήθηκε ήταν οι συνεντεύξεις με ομάδες εστίασης και οι κλάδοι στους οποίους εστίασε η έρευνα περιλαμβάνουν εικαστικούς καλλιτέχνες, κινηματογραφιστές και σκηνοθέτες.

Τα ευρήματα δείχνουν ότι στην Ελλάδα, τα βασικά γνωρίσματα της καλλιτεχνικής εργασίας δεν παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές σε σύγκριση με εκείνα που ανιχνεύονται από αντίστοιχες έρευνες σε άλλες χώρες και περιγράφονται στη διεθνή βιβλιογραφία. Ωστόσο, από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί οδηγεί σε αύξηση του εξωτερικού ανταγωνισμού στις αγορές της καλλιτεχνικής εργασίας, με αποτέλεσμα αφενός να καθίστανται ασαφή τα όρια ανάμεσα στην επαγγελματική απασχόληση και την ερασιτεχνική ενασχόληση και αφετέρου να απαξιώνεται περαιτέρω η καλλιτεχνική εργασία. Παράλληλα, η οικονομική πίεση οδηγεί σε αύξηση της ετεροαπασχόλησης και της επιδίωξης για μετανάστευση.

Με βάση τα ευρήματα, συμπεραίνεται ότι τα εμπόδια εισόδου στις αγορές καλλιτεχνικής εργασίας αυξάνονται για όσους διαθέτουν απλώς το σχετικό πολιτισμικό κεφάλαιο, ενώ φαίνεται να μειώνονται για όσους διαθέτουν το κοινωνικό και οικονομικό κεφάλαιο που απαιτείται για την ένταξη στην αγορά της καλλιτεχνικής εργασίας. Στην περίοδο πριν από την ύφεση, το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο μπορούσε να αντισταθμίζει εν μέρει ορισμένες από τις αρνητικές συνέπειες των ιδιομορφιών που παρουσιάζει η καλλιτεχνική εργασία. Στην περίοδο της ύφεσης, όμως, γίνεται όλο και πιο επιτακτική η ανάγκη για διαμόρφωση πολιτιστικής πολιτικής που θα μπορεί να λειτουργήσει ως αντίβαρο στις μεταβολές της καλλιτεχνικής εργασίας οι οποίες πραγματοποιούνται σε κατευθύνσεις που δεν φαίνεται να προοιωνίζουν κάτι θετικό για την ανάπτυξη των τεχνών και του πολιτισμού στη χώρα μας.