Περίληψη

Στόχος της ανακοίνωσης είναι να φέρει στο προσκήνιο τη συζήτηση για την εργασία στους κλάδους του πολιτισμού και της δημιουργικής οικονομίας. Η πολιτισμική στροφή στη σκέψη για την ανάπτυξη και η πολιτική ρητορική για την κοινωνία της γνώσης και της πληροφορίας, καλλιέργησαν από τα μέσα της δεκαετίας του ενενήντα την υπόσχεση ενός νέου κόσμου, όπου η δημιουργική εργασία θα ήταν ιδιαίτερα ευνοημένη και ενισχυμένη. Ωστόσο, όπως προκύπτει από αναλύσεις της δημιουργικής εργασίας και των αγορών της, οι κοινωνικές ανισότητες παραμένουν συστημικό χαρακτηριστικό των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών.

Λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες της τρέχουσας οικονομικής ύφεσης, η ανακοίνωση εστιάζει αφενός στην πολιτική για την πολιτιστική και δημιουργική εργασία. Αφετέρου, εστιάζει στον τρόπο που οι εργαζόμενοι στους αντίστοιχους κλάδους – και ιδιαίτερα οι νέοι – προσπαθούν να διαχειριστούν τις αντιφάσεις που αντιμετωπίζουν, σε ένα περιβάλλον όπου τα δομικά χαρακτηριστικά της καλλιτεχνικής εργασίας έχουν γενικευτεί, με αποτέλεσμα να αυξάνονται διαρκώς οι ευάλωτες κατηγορίες εργαζομένων.

Σε εθνικό, αλλά και ευρωπαϊκό πολιτικό επίπεδο, προς το παρόν δεν διαπιστώνεται πρόθεση να γίνει σοβαρή συζήτηση για την αβεβαιότητα, την επισφάλεια και όλα τα στοιχεία που καθιστούν ιδιαίτερα ευάλωτους τους καλλιτέχνες ως εργαζόμενους ή γενικά τους εργαζόμενους στη λεγόμενη δημιουργική οικονομία. Εξάλλου, ενώ οι ιδιομορφίες της δημιουργικής εργασίας είναι γνωστές από δεκάδες αναλύσεις και έρευνες, η πολιτική για τους κλάδους του πολιτισμού, δεν τις λαμβάνει υπόψη, παρά τις σχετικές γνωμοδοτήσεις και εκθέσεις συμβουλευτικών οργάνων και επιτροπών, όπως η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή ή η Επιτροπή Πολιτισμού και Παιδείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το δεύτερο στοιχείο που δεν λαμβάνεται υπόψη στους πολιτικούς σχεδιασμούς για τη θέση του πολιτισμού στη νέα οικονομία, είναι οι γενικές τάσεις που έχουν παρατηρηθεί και οι ευρύτερες συνέπειές τους.

Η αδυναμία να αναγνωριστούν οι πρόδηλες κοινωνικές ανισότητες στο πεδίο της δημιουργικής εργασίας, αναδεικνύει τους περιορισμούς μιας πολιτικής για τη δημιουργική οικονομία, η οποία εστιάζει μυωπικά στην ανάπτυξη δεξιοτήτων που καθιστούν άμεσα "απασχολήσιμους" τους εργαζόμενους. Αυτή η αδυναμία, όμως, συνεπάγεται απουσία πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση των προκλήσεων σε μια σειρά από δημιουργικούς κλάδους. Με τις ιδιαιτερότητες και τις ιδιομορφίες που την διακρίνουν, η εργασία των καλλιτεχνών και άλλων δημιουργικών εργαζόμενων, αποτελεί ίσως μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την πολιτική στον τομέα αυτό.

Όσο, όμως, οι προκλήσεις δεν αντιμετωπίζονται με πολιτικά μέσα, τόσο υπονομεύεται τελικά η ίδια η δημιουργικότητα, επειδή με την εσωτερίκευση των ασυμμετριών και των κοινωνικών ανισοτήτων, υπονομεύεται η ικανότητα των δημιουργών να θεωρούν με κριτικό τρόπο όχι μόνο την πραγματικότητα που τους περιβάλλει, αλλά επίσης τη θέση τους και τους ρόλους που αναλαμβάνουν μέσα σε αυτήν. Τελικά, η καλλιτεχνική εργασία μετατρέπεται σε μηχανισμό κοινωνικής ενσωμάτωσης. Αυτήν την πρόκληση, η κυρίαρχη πολιτική σε ευρωπαϊκό, αλλά και εθνικό επίπεδο, φαίνεται προς το παρόν απρόθυμη να την αντιμετωπίσει. Για το λόγο αυτό, είναι αναγκαίο να αναπτυχθεί η συζήτηση για την πολιτιστική και δημιουργική εργασία.