Περίληψη

Αναλύονται οι πολυδιάστατες σχέσεις και αλληλεπιδράσεις των μουσείων με τις τοπικές και εθνικές κοινωνίες. Τίθενται προς συζήτηση ορισμένοι ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες που μπορεί να ενισχύουν ή να αποδυναμώνουν κάθε προσπάθεια για συμβολή των οργανισμών αυτών στην κοινωνική ένταξη, όχι μόνο μερίδων του κοινού, αλλά και των δημιουργών. Τα μουσεία, ακόμη και αν το επιδιώξουν, δεν μπορούν να είναι "κλειστοί" οργανισμοί, επειδή:

• Διαχειρίζονται πόρους, έχουν κύκλο εργασιών, δημιουργούν εισόδημα και προκαλούν δαπάνη συμμετέχοντας στο ΑΕΠ.
• Παράγουν και διαχειρίζονται γνώση με το επιστημονικό προσωπικό που απασχολούν.
• Εφαρμόζουν, αλλά και παράγουν καινοτομίες, όχι μόνο στον τομέα της τεχνολογίας, αλλά και στον τομέα της έρευνας ως παραγωγοί γνώσης, στον τομέα της διοίκησης με νέα μοντέλα που αξιοποιούν, καθώς και στον τομέα της πρόσβασης του κοινού με καινοτόμες δράσεις και πρωτοβουλίες που αναλαμβάνουν.
• Ως χώροι εργασίας, διαχειρίζονται τη διαφορετικότητα ως προς το φύλο, τη φυλή, την εθνότητα, την κοινωνική τάξη, κ.λπ.
• Διαχειρίζονται την πρόσβαση του κοινού σε πολιτισμικούς πόρους, αλλά και των δημιουργών στο κοινό, ως θεσμοί διαμεσολάβησης.
• Διαχειρίζονται την συλλογική μνήμη και αποτελούν αυθεντίες της ερμηνείας.
• Αποτελούν αντικείμενο πολιτικής ρύθμισης, από την οποία εξαρτάται το περιθώριο των πρωτοβουλιών και των δράσεων που μπορούν να αναπτύξουν.

Σε όλα τα παραπάνω επίπεδα και ανεξάρτητα από τη στρατηγική που επιλέγουν ή το μοντέλο διοίκησης που υιοθετούν, τα μουσεία κάνουν επιλογές οι οποίες σχετίζονται – άλλες άμεσα και άλλες έμμεσα – με διάφορες διαστάσεις τους κοινωνικού αποκλεισμού. Μπορούν, στο περιθώριο που έχουν, να συμβάλλουν λιγότερο ή περισσότερο στην κοινωνική ένταξη.

Παράλληλα, μια σειρά από ενδογενείς, αλλά και εξωγενείς παράγοντες προσδιορίζουν τα μουσεία ως κατεξοχήν θεσμούς αποκλεισμού, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχουν καμία δυνατότητα άμβλυνσης του χαρακτηριστικού αυτού γνωρίσματος που τα διακρίνει ως θεσμούς πολιτιστικής ταυτότητας. Σε κάθε περίπτωση, όποιο και αν είναι το όραμα οποιουδήποτε μουσείου, τα περιθώρια της δραστηριοποίησής του εξαρτώνται από την πραγματικότητα των ενδογενών του περιορισμών, αλλά και από εκείνους που ορίζει το δόγμα "ανάπτυξη μέσω λιτότητας".